Endüstri 4.0 olarak da tanımlanan dördüncü sanayi çağındayız. İçinde bulunduğumuz bu çağda yapı sektöründe en konuşulan teknolojilerden biri, Yapı Bilgi Modellemesi… Endüstri 4.0 ve yapı bilgi modellemesi arasında nasıl bir bağ kurarsınız?
Endüstri 4.0 temel olarak, bilişim teknolojileri ile endüstriyi bir araya getirmeyi hedefler. Burada, günümüzde kullanılan klasik donanımlarından farklı olarak yüksek güvenilirlikte ancak bir o kadar da düşük maliyetli, az yer kaplayan, az enerji harcayan donanımlar ve bu donanımları çalıştıracak yazılımlar hedeflenir.
Endüstri 4.0’da temel olarak var olan birçok konu ve teknoloji aslında Endüstri 3.0'da da yer almaktaydı. Endüstri 4.0'dan beklenen ise, bu teknolojilerin birbiri ile entegre olabilmesidir. Bu aşamada 4.0’ı, 3.0’dan ayıran en önemli yenilik, “Nesnelerin interneti” olarak tanımlanan kavramdır. Nesnelerin interneti, yeryüzündeki tüm cihazların birbiriyle bilgi ve veri alışverişi sağladığı, her türlü araç - gerece entegre edilmiş, sensör ve işleticilerle donanmış,
internet bağlantılı akıllı elektronik sistemler bütününü ifade eder.
Üretim sürecinde fabrikalardaki makinelerde ilgili sistemlerin kullanılması demek, insanlardan neredeyse bağımsız olarak kendi kendilerini koordine ve optimize ederek üretim yapabilecek 'akıllı fabrikalar' demektir. Eğer Endüstri 4.0 stratejisi gerçekleşirse üretim süresi, maliyetler ve üretim için ihtiyaç duyulan enerji miktarı azalacak, üretim miktarı ve kalitesi artacaktır.
Aynı durum yapı proje üretim ve malzeme üretim aşamaları için de geçerlidir. BIM süreçlerinin konsept aşamasından işletme aşamasında kadar olan aşamaları kapsaması sebebi ile daha planlama aşamasında üretilen verinin işletme aşamasında da kullanılması buna bir örnektir. Nesnelerin internetini takip eden sensörler ile entegre çalışan yapı ürünleri vasıtası ile oluşturulmuş işletmeye yönelik BIM modelleri ile ürünlere ait yaşam ömrü, enerji tüketimi, verimlilik gibi kontroller sağlanabilir, satın alma değişim ve renovasyon aşamaları insandan bağımsız olarak planlanarak gerçekleştirilebilir.
“BIM, mimari sürdürülebilirlik ilkelerinin ve fiziksel çevre şartlarının tasarım sürecine sayısal, ölçülebilir bir faktör olarak dâhil edilip, bina performansının gerçek zamanlı olarak ölçülmesine ve çözümler üretilmesine katkı sağlıyor”
Yapı Bilgi Modellemesinin çevre ve sürdürülebilirliğe etkisi nedir?
Yapı uygulamalarında genellikle iki tür sürdürülebilir tip mevcut: Yüksek performanslı bina ve sıfır enerjili bina…
Yapılar gerek inşaat süreci gerek işletimi sırasında yüksek oranda enerji tüketmekte ve karbon salınımına neden olmaktadır. Enerji ihtiyacının önemli bir kısmını yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlayan ve aynı zamanda son kullanıcısına yüksek seviyede konfor sunan, fosil bazlı enerji kullanımı düşük, yüksek performanslı binaların üretimi hali hazırda gerçekleştirilmektedir. Sıfır enerjili bina ise tamamen yenilebilir enerji kaynaklarını kullanan karbon nötr yapı tipidir. Bu tip bina uygulamaları üzerinde çalışılmaktadır.
Sürdürülebilir yapı meydana getirilirken, tasarım aşamasında hedeflenen performans hedef ve ölçütlerinin gerçekleştirilip gerçekleştirilemediklerini ölçmek önemlidir. Yapı, sürdürülebilirlik açısından temel olarak enerji tüketimi, gün ışığı alımı, ışınım kazanımı, rüzgâr kullanımı ve doğal havalandırma alanlarında analiz edilebilmektedir.
Geleneksel olarak yukarıda bahsedilen analizler, fiziksel maketler ve laboratuvar koşullarında gerçekleştirilebilmekteydi. Yakın bir zamana kadar kullanılan bilgisayar destekli tasarım araçları bu sürece katkı sağlayarak yapım öncesi modeller üzerinden analiz imkânı sağlamış olsa da, tasarım ve analiz süreçlerini birbirinden koparan ve iki süreç arasında gerçek zamanlı girdi vermeyen bir çalışma biçimi önermektedirler. Ayrıca modelleme ve analiz süreçleri genellikle farklı yazılımlarda gerçekleştirildikleri için yazılımlar arası veri dönüştürme ve yeniden modelleme ihtiyaçları da doğmaktadır. Ayrıca analizlerin doğru yapılması için bina modelinin geometrik özellikleri dışında malzeme, yapı tipolojisi ve bölgesel iklimsel gibi verinin de modelde tanımlanması önemlidir.
.jpg)
BIM süreçleri binaların fiziksel gerçeklikte tüm veriyle modellenmesi ve ardından performanslarının analiz edilmesi için imkân sunmaktadır. BIM yazılımları, bina ile ilgili tüm geometri, biçim, malzeme, maliyet, fiziksel çevre verisinden oluşan bir 3B model meydana getirerek bu modelin analizine imkân sağlar.
BIM yazılımları kendi içinde veya üçüncü parti yazılımlar vasıtasıyla, yapı modeli performansını ölçen simülasyon ortamları sunmaktadırlar. Bu simülasyon ortamlarında erken tasarım evresinden başlayarak yapı performansı, fiziksel çevre ve malzeme verileri dahil edilerek sayısal ve grafik çıktılarla test edilebilmektedir. Özellikle erken evrede yapı performansı ile ilgili verinin üretilebilmesi, bina performansının iyileştirebilmesi için tasarımın yeniden geliştirilebilmesine imkân vermektedir. Bina performansını önceden ölçen bu yaklaşımda bina yapımı ve işletimi sırasında ortaya çıkabilecek zorluklar, gecikmeler ve ilave maliyetler giderilebilmektedir.
“Bina Performansına Dayalı Tasarım” adı verilen tasarım yaklaşımı, mimari sürdürülebilirlik ilkeleri ve fiziksel çevre şartlarını tasarım sürecine sayısal, ölçülebilir bir faktör olarak dahil edip, bina performansını gerçek zamanlı olarak ölçen ve çözümler üreten bir yaklaşımdır.
“Yapıyı oluşturan ürünlerin dijital ortama aktarılması ile oluşturulan üç boyutlu nesne kütüphaneleri, BIM süreçlerinin yapıtaşını oluşturuyor”
BIM yalnızca üç boyutlu bir yapı modeli olmanın ötesinde bilgi yönetimi üzerine de odaklanmış bir süreç… Bu bağlamda BIM kütüphanelerinden de konuşmak isteriz. BIM kütüphanesi nedir? Dijital bir platformda, yapı sektöründeki tüm paydaşların yararlanabileceği ortak bilgi yönetimi üzerinde BIM Kütüphanesi nasıl bir etkiye sahiptir?
BIM süreçlerinin yapı taşı BIM 3B nesne model kütüphaneleridir. BIM 3B Nesnelerinde; teknik bilgiler, malzeme bilgileri, renkler, geometriler, üretici firma linkleri, ticari bilgiler yer alır.
Dijitalleşme ile mimarlar ve mühendisler ürün ve materyalleri sadece estetik ve fonksiyonel özellikleri için değil, yararlı bilgileri içermelerine ve erişim kolaylıklarına bağlı olarak seçmeye özen göstermektedirler. İçerisinde veri barındıran BIM 3B modelleri ile doğru sonuca ulaşabilmek ve uçtan uca yönetilebilir projeler oluşturabilmek mümkündür.
BIM, yapıyı oluşturan ürünlerin dijital ortama aktarılması ile oluşturulan BIM 3B nesne model kütüphaneleri yardımı ile binanın tüm disiplinlerine ait (Statik, mimari, mekanik, elektrik, borulama) dijital proje modelinin oluşturulması ve üretilen bilginin proje üyeleri arasında eş zamanlı olarak paylaşılması metodolojisidir. Bu modeller birer dijital replikadır, yani modelde yer alan her nesnenin gerçekte var olması tercih edilir. Model üreten profesyoneller tüm ayrıntıları modelleme için yoğun zaman ayırmak ve güvenirliğinin üretici tarafından onaylanmamış 3B model kullanmak yerine hazır ve doğruluğu onaylı 3B BIM nesnelerini kaynağından tedarik etmek eğilimindedirler. Bu durum tüm inşaat malzemecisi ve sanayicilerinin kendilerine ait bir BIM nesne kütüphanesi oluşturmasını zaruri kılmaktadır.
“BIM kütüphanesinin varlığı, rakipler için stratejik bir fırsat ve rekabet üstünlüğünü sağlamaktadır”
Türk inşaat malzemeleri sanayisinin ülkemiz ihracatında önemli bir yere sahip olduğunu göz önünde bulundurursak, BIM kütüphanelerinin ülke ekonomisi açısından nasıl bir değer taşıyor? Türkiye’de BIM kütüphanelerinin oluşturulması noktasında hem üreticiler hem de devlet nezdinde atılan adımları karşılaştıracak olsanız neler söylersiniz?
Üreticilerin kendi BIM kütüphanelerinin varlığı, proje aşamasında tercih edilme olanağı sunmasının yanı sıra erken evrede sunduğu üretim nesnelerine dayalı tasarım önerileri ile satın alma süreçlerini hızlandırmaktadır. Global ölçekte gerçekleştirilen ve planlanan projelerin şartnamelerinde adreslenmesi sebebi ile de projelendirme aşamasında üretici firmalardan BIM kütüphaneleri talep edilmektedir. Dolayısı ile ihracata katalizör görevi görmektedir.
Yerli üreticilerimizin BIM kütüphanesi oluşturma adına attıkları adımlar içerisinde bulunduğumuz dönem itibari ile emekleme aşamasında ancak sıraladığımız sebeplerden ötürü farkındalık ve yatırımlar da artmaktadır. Devlet nezdinde yapı odağındaki kurumlar adımlar atmaya başlamış durumda. Bu hareketliliğin üreticilerin entegrasyonunu hızlandıracağı da aşikardır.
.jpg)
BIMMade’in BIM konusunda sektöre sunduğu hizmet ve çözümler nelerdir? Okurlarımıza BIMMade’ten biraz bahseder misiniz?
BIMMade, dijital bir SaaS (Software as a Service) platform olarak, yapı sektöründeki tüm paydaşların yararlanabileceği ortak bilgi yönetimi için 3B akıllı BIM nesnesi kütüphanesidir. Türkiye’nin ilk ve tek multidisiplinerBIM kütüphanesi olma özelliğini taşımaktadır.
Yapı endüstrisi için üretilmiş ürünlerin, akıllı ve yüksek kalitede BIM akıllı nesne modelini oluşturmak amacıyla kaliteli bir 3B modelleme hizmeti ve dönüşümü sağlamanın yanı sıra üreticinin dijital stratejisini belirler. Yüksek kalitede 3B BIM akıllı nesne modellerini yaygın BIM yazılımlarını kullanarak üretici parametreleri ile oluşturur ve dönüştürür. Yapı sektörü profesyonellerinin çevirim içi SaaS platformda kullanımı için sınırsız erişime açar. Üretici firmaya ait kontrol paneli ve sayfa oluşturup, tüm BIM veri, teknik doküman ve broşür 2D CAD dosyalarının son kullanıcıya yayınlanmasına imkân sunar. Her üreticiye ait istatistiki bilgiyi ve analiz verisini içeren üretici kontrol panelini oluşturur ve kullanıma açar.
“Fazlarda kullanılacak BIM nesne kütüphanesi LOD seviyesine uyumlu, istenilen detay ve kullanılabilir en uygun bilgi ile oluşturulmalı ve kullanılmalıdır”
3D BIM akıllı nesnelerinin, son kullanıcıların projelerine yerleştirilebilmeleri için ihtiyacı olan bilgiyi içeren şekilde modellenmesi noktasında sektöre hizmet veriyorsunuz. Bu süreçte göz önünde bulundurulması gereken prensipler, projenin mimari tasarımına göre farklılıklar gösteriyor mu?
BIM süreçlerinin ana unsurlarından biri de projeye başlamadan önce oluşturulması zaruri olan BIM Uygulama Planı’dır. BIM Uygulama Planı, her projeye özel oluşturulur. Proje ana dalı ve ihtiyaçlarına göre detaylandırılır. Bu planda proje faz faz, LOD(Level Of Development) seviyeleri belirlenerek modellenir. LOD seviyesi, projenin güvenilirlik seviyesini ve detay tasarım düzeyini belirlememizi sağlar.
Özetle ilgili fazlarda kullanılacak BIM nesne kütüphanesi LOD seviyesine uyumlu, istenilen detay ve kullanılabilir en uygun bilgi ile oluşturulmalı ve kullanılmalıdır. Consept aşamasından As-built aşamasında kadar olan tasarım süreçlerinde gereken prensipler değişiklik gösterir ancak önceden belirlenen ihtiyaçlar ile tasarım şekillenir.
BIM ile entegre proje tasarım ve modelleme çözümleri olarak sektöre sunduğunuz hizmetler arasında, yapısal çelik ve betonarmede detay tasarımların ve BIM modelinin oluşturulması çözümleri var. Türkiye’de konvansiyonel tasarlanmış projelerin statik, mimari, MEP gibi açılardan BIM’e uygun olarak dönüştürülmesi bir deprem ülkesi olan Türkiye için nasıl bir anlam ifade ediyor?
BIM'eentegre tasarım süreçlerinin en önemli faydalarından biri multidisipliner tasarım yapılmasına imkan tanımasıdır. BIM, konvansiyonel süperpoze süreçlerini otomize ederek tasarımlar arası uyumsuzlukları minimuma indirmektedir. Tasarım hatalarının azaltılması ile inşa aşamasında yerinde çözümler azalmakta, yapının taşıyıcı sistemine müdahale de dolayısı ile ortadan kalkmaktadır. Deprem ülkesi olan ve çokça bedel ödemiş ülkemiz için anlamı büyüktür ebette ki…
BIM uygulamalarının doğru bir şekilde gerçekleşmesi ve yaygınlaşması için vermiş olduğunuz eğitimler de var. Bu eğitimin detaylarından bahseder misiniz? Eğitim alan sektör paydaşlarının sektörde yaratacağı farklar sizce neler olur?
Verdiğimiz eğitimleri katılımcıların ya da talep eden firmaların uzmanlığına göre şekillendirebiliyoruz. Programlarımızın genel amacı, firmalarda BIM uzmanı olarak görev almak isteyen kişilere gerekli teorik ve pratik bilginin verilmesi, BIM süreçlerinin yönetiminde yer alacak yetkin kişilerin yetiştirilmesidir. Bu bağlamda kendi bünyemizde verdiğimiz eğitimlerin yanı sıra üniversite iş birlikleri ile gerçekleştirdiğimiz uluslararası geçerliliği olan sertifika programları da mevcut. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi ile yapmış olduğumuz protokol çerçevesinde verdiğimiz eğitim en önemsediğimiz ve Türkiye’de sayılı olan programlardan biridir.
Tasarım, planlama, satın alma yahut uygulama aşamasında çalışan farklı disiplinlerden mühendis ve mimarların uzmanlık alanlarında göre fayda sağlayacakları BIM modülleri farklılık gösterebilmektedir, ancak fark yaratabilmek için veriye dayalı çalışma ve en önemlisi de birlikte çalışma alışkanlıklarının geliştirilmesi gereklidir. Bu kültürün oturtulması ile asıl verimlilik ve sektörel dönüşüm sağlanacaktır.
“Sektör paydaşlarını dönüşümün bir parçası yapmak adına yoğun emek harcamaya devam edeceğiz”
Son olarak eklemek istedikleriniz var mıdır?
Dikeyde sektörden bağımsız olarak ciddi bir değişim sürecinin içinden geçiyoruz. Tüm firmalar ürün veya proje geliştirme süreçlerini yeniden gözden geçirmek mecburiyetindeler. Dünya inşaat sektöründe, BIM başta olmak üzere teknoloji odaklı yaklaşımlar ile ve girişim firmalarının yaptığı inovasyonlarla büyük bir dönüşüm yaşanıyor. Bu farkındalığı artırmak için sektördeki görüş alanımıza giren ve hedef kitlemize uyan paydaşları dönüşümün bir parçası yapmak adına yoğun emek harcamaya devam edeceğiz.
Bu keyifli sohbet için teşekkürler.
