Yapı sektörünün dijital geleceği olarak adlandırılan Yapı Bilgi Modellemesi (BIM), yapının proje aşamasından ömrünü tamamlamasına kadar olan tüm süreçlerde kullanıcılara maksimum fayda sağlıyor. Farklı aşamalara sahip olan BIM’in 8. boyutu ile sahada yaşanacak kazaların önüne geçilmesi hedefleniyor.
BIM, tasarım aşamasında tasarımcıya seçimlerinde rehberlik eden ve tasarımı optimize eden simülasyonlar ve kontroller geliştirmek için yaygın olarak kullanılan bir sistemdir. Bu simülasyonlar, enerji sektöründen maliyetlerin belirlenmesine, çevresel etkiden işin yapım aşamasına kadar uzanmaktadır. Firmalara, mimarlara, müteahhitlere, müşavirlere ve uygulayıcılara ortak kullanım imkânı sunan BIM, kaliteden ödün verilmeden projelerin daha az zamanda daha az maliyetle finalize edilmesini sağlıyor. Bu nedenle sanal binanın daha gerçekçi olması için BIM sisteminin çoklu boyutları ortaya çıkmıştır.
Yapı Bilgi Modellemesi (BIM) Boyutları:
3D BIM; mimari, mühendislik ve inşaat sanayisinde en çok kullanılan ve en fazla bilgi sahibi olunan boyuttur. 3D ile yapının parametrik modelleme ile tasarlanan mimari, statik, mekanik, elektrik, tesisat vb. projelerinin 3 boyutlu görselleştirilmesi sağlanır. Aynı zamanda inşaat başlamadan önce tasarlanan projenin simülasyonu izlenerek ve çakışma analizi yapılarak hataların düzeltilerek tekrar tasarlanması sağlanır. HVAC, elektrik, sıhhi tesisatlar ve mimari proje 3 boyutlu olarak gerçekçi bir şekilde görselleştirilerek YBM sisteminin en önemli özelliklerinden biri olan çakışma algılama ile meydana gelen çakışmalar inşaattan önce algılanır ve çözülür.
4D BIM; 3 boyutlu bir modele zaman çizelgesi eklenerek meydana gelen boyuttur. 4D BIM süreci; inşaatta yapılan uygulamaları tanımlamak, otomatik metraj çıkarma ile sürelerin hesaplanmasını sağlamak, şantiye kurulum planı oluşturmak, kaynak gereksinimlerini planlamak ve teslim sürecini kolaylaştırmak için kullanılır.
5D BIM; 5. boyut özelliğinin temelinde maliyet tahmini ve otomatik metraj çıkarma özelliği yer alır. 4D BIM modeline maliyet özelliği eklenerek oluşturulan 5D BIM modelinde yapılan değişiklikler otomatik algılanarak güncellenir. Bu model ile metraj ve maliyetin belirlenme süresi oldukça kısalır. Doğru yapılan analizler sonucu israf ve ek maliyetlerin önüne geçilecektir.
6D BIM; Yapı Bilgi Modellemesi’nin 6. boyutu çevreyi koruma, binanın enerji tüketimi ve analizleri ile ilgili verilerin projeye dahil edilmesi ile oluşur. Bu şekilde 6D BIM boyutu ile binaların enerji performansları sanal olarak değerlendirilir ve binalara sürdürülebilirlik özelliği kazandırır. Aynı zamanda 6D BIM boyutu uluslararası yeşil bina değerlendirme sistemleri LEED ve BREEAM tarafından tanımlanan yeşil bina gereksinimlerini karşılamak için temel bir araç olarak kullanılır.
7D BIM; Yapı Bilgi Modellemesi’nin 7. boyutu binanın tesis yönetimini içermektedir. Yapım aşamasında ya da sonrasında kullanılan tüm ekipmanların çeşidi, özellikleri, garanti süresi, bakımı ve değiştirme zamanı gibi veriler BIM sistemine entegre edilerek binanın uygun bir şekilde bakımının sağlanmasına ve meydana gelebilecek arıza durumunda arızayı hızlı bir şekilde tespit edip onarılabilmesine yardımcı olur.
8D BIM; BIM’in sekizinci boyutu, sahada güvenlik ve kaza önleme ile ilgilidir. Başka bir ifadeyle BIM’de 8D’yi, ilk konsept ve tasarım aşamasından binanın inşası, işletimi ve bakımına kadar bir binanın yaşam döngüsü boyunca insanların güvenliğine yönelik risklerin önlenmesi olarak tanımlar. Bu anlamda 8D, inşaat sektörüne sağlık ve güvenlik alanında daha iyi sonuçlar sağlar.
8D’nin Avantajları
· Sahada acil durumlar meydana gelmeden önce riskleri belirleme, tahmin etme ve en aza indirme, sorunların daha hızlı çözülmesi, zamandan ve maliyetten tasarruf
· Her bir aşamada gereken kaynakların daha iyi planlanması, projeyle ilgili hata ve şüphelerin oranını azaltmak
· Malzeme, ekipman veya insan gücü yönetiminde otomatikleştirilebilir kontroller ve basitleştirebilme imkânı
· Katılımcıların arasında daha hızlı ve iyi bir iletişim
· Eğitim için kolaylıkla kullanılabilecek bilgi çıktıları
· Önleyici tedbirlerin belirlenmesinde daha fazla otomasyon
· İş yerinde kazaları analiz etme ve daha iyi müdahale planlaması
BIM’in diğer boyutları gibi 8D de sorunlu ve riskli durumları ortaya çıkarıp sorunlar meydana gelmeden önce düzeltme imkânı sunar. Geleneksel sistemlerden BIM proje yönetimine geçişle birlikte güvenlik yöntemi de tersine döndü. Bu değişimin daha iyi anlaşılması için Tasarım Yoluyla Önleme kavramın yola çıkmak gerekir. İnşaat aşamasında güvenliği etkileme olasılığının inşaat aşamasından uzaklaştıkça daha fazla olduğu kanıtlanmıştır. Bu nedenle tasarımcı, güvenlik açısından daha iyi tasarım seçimleri uygulayarak işi yürütecek, işçilerin güvenliği üzerinde önemli bir etkiye sahip olacaktır.
8D prensibi, projede değişiklikleri uygulayarak, uygulama aşamasında işçilerin uğraşmak zorunda kalacağı riskleri belirlemek ve azaltmak, uygulayıcıya kalan risklerle ilgili kesin göstergeler sağlamak, böylece kontrol önlemlerinin uygulanabilirliğini sağlamaktadır.
Bu tür bir yaklaşım, tasarımcının, tasarım seçimlerinin ve benimsenen teknolojilerin inşaat aşamasında getirdiği risk açısından sonuçları değerlendirme becerisi sağlar. Tasarımcıların işin her bir tasarım bileşeninin derinlemesine risk değerlendirmesini yapmasına dayanan Tasarım yoluyla Önleme kavramının standart koşullar altında kolayca uygulanamayacağı düşünülebilir.
8D BIM ile Tasarım Aşamasında ve İşletme Aşamasında Güvenlik Risklerinin Yönetimi
Bina içinde gerçekleşecek faaliyetleri simüle etmek, inşaat aşamasından ziyade kullanılabilir konutlardaki tatbikattan kaynaklanan potansiyel riskleri incelemek ve bunlara müdahale etmek için BIM modelleri oldukça az kullanılmıştır. Oysa 8D gibi işlevler, tasarım aşamasında risk azaltma eylemleriyle alanları organize etmede tasarımcıya destek olur. Bu yaklaşım, mimarın bakış açısını projenin gelişiminin bir parçası haline gelen ve artık geriye bırakılmayan güvenlik konusuna göre değiştirir. Mimari proje, mekânsal ve organizasyonel yapısını değiştirerek dikkate alır. Sürdürülebilir kalkınmadan bahsetmek için eylemlerimizi yalnızca çevresel yönler üzerinde değil, aynı zamanda insan sağlığı, refahı ve güvenliği gibi sosyal yönler üzerinde de olumlu bir etkiye sahip olacak şekilde yönlendirilmeli. İnsan sermayesinin bir şirket ve toplum için yüksek bir değere sahip olması, güvenliği projenin ayırt edici bir unsuru haline getiren bir tasarım şekli, kesinlikle daha sürdürülebilir bir tasarım olarak ifade edilir.
Endüstriyel alanlar düşünüldüğünde konunun mekânsal organizasyonu güvenlik seviyesini olumlu ya da olumsuz etkileyebilir. Örneğin, ürün işleme birimlerinin belirli bir organizasyonu, riskli davranışı destekleyebilir veya olumsuz etkileyebilir. Bilgi modellerinin yardımıyla, birden fazla senaryoyu simüle etmek ve bunları incelemek, ardından “üretim hattının” mekânsal-fonksiyonel organizasyonundaki en güvenli konfigürasyonları hesaba katmak mümkündür.
Güvenlikle ilgili herhangi bir eylem planında olduğu gibi, tasarım aşamasında tahmin edilemeyen veya çözülemeyen orta ve yüksek risk kaynakları ile durumlar vardır. Bu gibi durumlarda, riskli davranışları kazalara yol açmadan önce engelleyerek aktif bir şekilde müdahale etmek için çalışma koşulları üzerinde bir izleme eylemi yer alır.
Erişilebilir veri ve bilgilerden yararlanarak uygun önlemlerle zamanında ve organize bir şekilde müdahale etmek, ekibi boyutlandırmak ve müdahale planını güvenilir, eksiksiz ve güncel verilere dayalı olarak yeterince değerlendirmek de 8. Boyuta dahildir. Dijital ikiz aslında bilgiyi belirli bir özel amaç için kullanışlı hale getiren, operatör tarafından önceden seçilen biçimde okunmak üzere hemen erişilebilir hale getiren bir platformdur.
Gelecekte bu boyutun ve onun öngördüğü modellerin kullanımlarının sadece dikkate alınması değil, aynı zamanda sektörümüzün bazen dramatik olan bu yönünün bile daha sürdürülebilir hale getirilebilmesi için teşvik edilmesi arzu edilir.
